در حال حاضر تعداد دانشگاه های دولتی و خصوصی مورد تایید در کشور 169 واحد است. "دانشگاه ملی" بزرگترین دانشگاه بنگلادش از نظر تعداد دانشجو است و این دانشگاه، چهارمین جایگاه را از نظر تعداد دانشجو در جهان دارد. حدود 3 میلیون و 200 هزار دانشجو در 2 هزار و 283 دانشکده وابسته به این دانشگاه در سراسر کشور تحصیل می کنند. دو نوع و سطح از برنامه های آموزشی در این دانشگاه اجرا می شود. یکی در قالب پردیس ها و دانشکده ها و دیگری در قالب کالج ها و محیط های آموزشی بیرون از پردیس ها و دانشکده ها.

 74 درصد از مجموع فارغ التحصیلان رشته های "علوم انسانی" این دانشگاه بیکار هستند. علاوه بر این، 66 درصد از فارغ التحصیلاk رشته های "علوم پایه" و 69 درصد از فارغ التحصیلان دانشکده های "آموزش کسب و کار" بدون شغل و کارند. از 2283 دانشکده دولتی و خصوصی - دولتی این دانشگاه،  881 دانشکده در مقاطع لیسانس و فوق لیسانس دانشجو می پذیرند. زمانی دانشکده های کشور عمدتاً زیر مجموعه 3 دانشگاه مستقل یا خودمختار (دانشگاه های داکا، راجشاهی و چیتاگونگ) اداره می شدند. در مقطعی برای کاهش فشار بر این دانشگاه‌های دولتی، بیشتر دانشکده‌های موجود در کشور در سال 1992 تحت پوشش و زیر مجموعه دانشگاه ملی قرار گرفتند. موفقیت بزرگ این دانشگاه این است که توانسته از طریق فعالیت های آنلاین، دانشکده های مناطق دورافتاده کشور را به هم متصل کرده و از ثبت نام  تا اخد امتحان را به صورت آنلاین انجام دهد. آموزش های داخلی و خارجی نقش قابل توجهی در ارتقاء مهارت تعدادی از معلمان با کمک بانک جهانی در این دانشگاه ایفا می کند. علاوه بر این، با فعالیت این دانشگاه جمعیت زیادی از متقاضیان تحصیلات دانشگاهی کشور توانسته اند تحت تحصیلات عالی قرار گیرند. بر اساس تحقیقات وزارت آموزش ، 43 درصد از دانشجویانی که در دانشگاه های کشور تحصیل می کنند، از  خانواده های فقیر هستند. 49 درصد نیز از دانشجویان فرزندان خانواده های با درآمد ماهانه 10 تا 40 هزار تاکا می باشند. اکثر آنها همزمان با تحصیل، در مشاغل مختلف کم درآمد مشغول کارند. بیشتر کسانی که در رقابت های اشتغال یابی در داخل کشور شرکت کرده و بدنبال یافتن شغلند،فارغ التحصیلان دانشگاه های دولتی هستند. بانک جهانی می گوید بخش اعظم فارغ التحصیلان دانشگاهها کمبود مهارت دارند. این سازمان با بررسی وضعیت آنان می گوید که دو سوم فارغ التحصیلان شاغل، احساس می کنند که قادر به استفاده از دانش و مهارت های یاد گرفته در دانشکده نیستند. همچنین بر اساس گزارش بانک جهانی، 66 درصد از فارغ التحصیلان دانشگلاهی مرد بیکار هستند. این میزان در میان زنان فارغ التحصیل حتی بیشتر بوده و به 77 درصد می رسد. این آمار و ارقام در میان فارغ التحصیلان شهری و روستایی متفاوت است.

 مدت هاست که سوالاتی در باره کیفیت آموزش در دانشکده های دانشگاه ملی وجود دارد. دوره های تحصیلات دانشگاهی بدون هماهنگی بین واقعیت های عرضه و تقاضای شغل در دانشکده های مختلف دولتی و خصوصی کشور راه اندازی شده است. اما در واقع اکثر کالج ها، فاقد مدرسان کافی و متخصص برای تدریس آموزش عالی، دارای کمبود کلاس های درسی لازم، تعداد زیاد دانشجویان پذیرش شده، کمبود زیرساخت ها و امکانات دیگر هستند. جدای از این، با توجه به اینکه روز به روز بر تعداد دانشجویان و دانشکده ها افزوده می شود، امکان نظارت صحیح بر تمامی دانشکده ها برای دانشگاه ملی وجود ندارد. بر اساس گزارش 2022 کمیسیون تامین هزینه دانشگاهها ، هزینه کرد سالانه دانشگاه ملی برای هر دانشجو فقط 702 تاکا است. سرمایه گذاری کافی در تحصیلات با کیفیت دانشگاهی بسیار مهم است. بر اساس گزارش کمیسیون تامین هزینه دانشگاهها ، هزینه هر دانشجو در دانشگاه های دارای رشته های اختصاصی علوم، پزشکی، مهندسی و کشاورزی، همیشه بیشتر از دانشگاه های عمومی بوده است. کارشناسان آموزشی می‌گویند دانشگاه‌هایی که برای دانشجو هزینه بیشتری می‌کنند، کیفیت آموزش و پژوهش نسبتاً بهتری دارند. از نظر آماری، نرخ بیکاری در میان دانشجویانی که در رشته های علوم سیاسی، مدیریت کتابخانه، تاریخ و فرهنگ بنگالی و اسلامی تحصیل کرده اند نسبتاً بالا است. غالبا دانشجویانی که در دانشگاههای دولتی پذیرفته نمی‌شوند و نیز به دلیل مشکلات مالی خانوادگی نمی‌توانند در دانشگاههای خصوصی مشغول به تحصیل شوند، مجبور به ثبت نام در دانشکده های محلی وابسته به دانشگاه ملی هستند. مسئله مهم دیگر این است که اکثر دانشجویان دانشکده ها کتاب های اصلی خود را نمی خوانند. سئوالات آزمون سراسری دانشگاهها در یک روند تکراری همانند سئوالات سال های قبل طراحی می شود. در نتیجه دانش واقعی از موضوع به دست نمی آورند. جدای از این، لوازم و تجهیزات آزمایشگاهی در آزمایشگاههای دانشگاهها  و نیز کتاب های مورد نیاز در کتابخانه ها وجود ندارد. در نتیجه، فارغ التحصیلان دانشگاهی نمی توانند جایگاه خود را در بازار های کار موجود در کشور پیدا کنند و بناچار  بیکار می مانند.

نویسنده: رضاء الکریم ، استاد جامعه شناسی دانشگاه

                                                                   (روزنامه پرتهوم آلو ، چهار شنبه  24 آوریل 2024)

https://www.prothomalo.com/opinion/column/vcih2nivwr

ملاحظه و توضیح :

دانشگاه ملی بنگلادش دانشگاهی فراگیر و سراسری است که با هدف پاسخ گویی به متقاضیان زیاد ورود به دانشگاه در این کشور پرجمعیت اسلامی با 180 میلیون نفر جمعیت تاسیس شده و در سراسر کشور، دانشکده و واحد آموزشی دارد. بیشتر واحدهای آموزشی آن دولتی است و تعدادی نیز بصورت نیمه دولتی با مشارکت بخش خصوصی اداره می شود. ولی با توجه گستردگی این دانشگاه ، کیفیت تحصیلی در آن پایین بوده و بودجه محدود دولتی اختصاص یافته به آن، کفاف هزینه های لازم برای ارائه آموزش با کیفیت در این دانشگاه را نمی دهد و از این جهت به لحاظ سطح آموزشی در حد انتظار ظاهر نشده است.